Celem Instytutu jest dokumentowanie historii narodu żydowskiego podczas Holokaustu oraz przyznawanie odznaczeń osobom, które były zaangażowane w ratowanie Żydów. Takim aktem heroizmu wykazał się ks. Józef Czapran, który w latach 1952--63 był proboszczem katedry Wniebowzięcia NMP w Gorzowie Wlkp. Kapłan jeszcze jako proboszcz parafii św. Antoniego we Lwowie wystawił żydowskiej rodzinie Jampolerów fałszywe katolickie metryki sakramentów chrztu i małżeństwa. Dzięki nim rodzina uciekła z okupowanego przez Niemców Lwowa do Warszawy i Lublina, a po zakończeniu wojny wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych.

Ksiądz Józef Czapran urodził się 11 kwietnia 1893 r. we Lwowie. Tam uczęszczał do szkoły podstawowej i gimnazjum, a w 1912 r. zdał maturę i po egzaminie dojrzałości zapisał się na Wydział Filologii Uniwersytetu Jana Kazimierza. W 1913 r. rozpoczął przygotowanie do kapłaństwa, studiując na Wydziale Teologicznym. Święcenia kapłańskie przyjął 8 lipca 1917 r. z rąk abp. Józefa Bilczewskiego. Był wikariuszem w Tarnopolu, Buczaczu i Lwowie. Do 1946 r. mieszkał i posługiwał na Wschodzie, w ostatnich latach jako administrator parafii św. Antoniego we Lwowie. W 1946 r. przybył na Ziemie Odzyskane. W latach 1946-52 był proboszczem parafii w Barlinku, a następnie w latach 1952-63 pełnił urząd proboszcza parafii katedralnej w Gorzowie Wlkp. Był też dziekanem dekanatu gorzowskiego. Zmarł 31 maja 1972 r., na krótko przed oficjalnym utworzeniem diecezji gorzowskiej. Został pochowany na cmentarzu komunalnym przy ul. Żwirowej w Gorzowie Wlkp.

Biskup Paweł Socha CM wspomina, że ks. Czapran był bardzo lubiany i serdeczny oraz miał pogodne usposobienie. Pamięta go z czasów pracy w seminarium, kiedy ks. Józef przyjeżdżał regularnie do Gościkowa-Paradyża jako spowiednik kleryków. Mógł osobiście poznać historie z posługi ks. Czaprana na Wschodzie, które budziły zainteresowanie wśród słuchaczy.

Postać odważnego kapłana zostanie upamiętniona przez diecezjan. Na 8 maja br., w rocznicę zakończenia II wojny światowej, zaplanowano diecezjalne uroczystości w katedrze, podczas których zostanie odsłonięta tablica pamiątkowa śp. ks. Józefa Czaprana.

Wyróżnienie „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, którym w 2022 r. odznaczono ks. Czaprana, jest przyznawane od 1963 r. O tym, że otrzymał je pośmiertnie proboszcz katedry gorzowskiej, dowiedzieliśmy się całkiem niedawno. Waldemar Piasecki, pisarz i dziennikarz mieszkający w Nowym Jorku, zajął się historią życia amerykańskiej kongresmenki Christiny Marii Houlahan, czyli córki uratowanego przez ks. Czaprana chłopca. To on nagłośnił historię bohaterskiego księdza.